Luchtfoto kerk, ca. 1970

1561-1580 E.H. Jacobus Zeeuwen

  Terug naar overzicht

Zijn achternaam staat ook soms als "Zeehaven" of "Ceeuwen" vermeld. Hij werd in 1530 geboren te Oudenbosch en is geprofest als monnik van de Sint-Bernardsabdij in 1551. Hij was er beuterlings subprior en prior.

Volgens P.J. Goetschalckx zou hij vanaf 1560 pastoor te Loenhout zijn geweest, maar een schepenacte uit 1561 spreekt dit tegen (Schepenregister 143, f° 82 v° 05.04.1561). Begin-1561 was Willem Van der Vloet dus alleszins nog pastoor. De overdracht moet iets later dat jaar hebben plaatsgevonden want in het proces-verbaal van de abtsverkiezing van 1567, staat immers dat hij dan al 7 jaar pastoor was te Loenhout.

In 1566 heerste er een grote commotie in de abdij. De abt, Thomas van Thielt, was afvallig geworden (cfr. infra). Hij werd daarom afgezet en er moest een nieuwe abt verkozen worden.

Jacobus Van Zeeuwen was één van de kandidaten. Bij de stemming die plaatsvond op 5 september 1567 behaalde hij 35 stemmen: 26 eerste, 8 tweede en 1 derde stem. Zijn latere opvolger in Loenhout, E.H. Martinus Aerts, stemde voor hem. Dit is het proces-verbaal van zijn stem:

Dominus Martinus Aerts, refectorarius, annorum 28, professus 6 annis, interrogatus, praemisso juramento, quis sibi videretur idoneus ad praelaturae officium, respondit maxime sibi videri idoneum dominum Jacobum Ceuwen, pastorem in Loenhout, utpote virum probum, bonae vitae ac regiminis, qui secundum Dei mandata vixit et rexit tam in prioratus olim officio quam apud sanctimoniales, quibus pro tempore praeest; secundo loco arbitratur idoneum dominum Bernardum Hortensem, confessarium in Lausduno; tertio reputat sufficientem dominum Marcum Cruyt, camerarium; veluti viros probos, qui praelaturae officium optime exercere possent.

In vertaling:

De heer Martinus Aerts, refectorarius, 28 jaar oud, die al 6 jaar geprofest is, gevraagd, onder ede, wie hij geschikt achtte voor het ambt van prelaat, antwoordde dat hij de heer Jacobus Ceuwen het meest geschikt achtte, de pastoor in Loenhout, een integer man, van goed leven en bestuur, die naar zijn zeggen leefde en bestuurde volgens de geboden van God, zowel in zijn vroegere ambt van prior, als onder de eerwaarde zusters, waarover hij tijdelijk presideerde; in de tweede plaats wordt de heer Bernardus Hortensis, biechtvader in Loosduinen, geschikt geacht; ten derde acht hij meester Marcus Cruyt, de kamerheer, voldoende; als eerlijke mannen die het ambt van prelaat het beste konden vervullen.

Hij won dus de stemming en werd voorgedragen als nieuwe abt.

De kiescommissie bestond uit Matthys (abt van de abdij van Villers-la-Ville), Jehan (abt van de abdij van Nizelles, Eigenbrakel) en Nicolas Oudart, raadsman van de Staat. In hun afsluitend advies aan Margareta van Parma, lezen we:

5 november 1567 (...) Jacobus Ceeuwen, momenteel actief als pastoor van Loenhout, geboren in Oudenbosch, ongeveer 37 jaar oud; die welgevallig is aan de oudsten alsook de meerderheid van de abdij. Hij behaalde bij de stemming 26 stemmen als eerste, en nog 8 als tweede en derde, op een totaal van 35 religieuzen. Hij wordt door alle religieuzen beschouwd als een onderlegd man, ervaren, welbespraakt, rechtschapen en met goed voorkomen.

Niettemin kon zijn functie niet opnemen omdat het abbatiaat voortaan van rechtswege zou toekomen aan de bisschop van het nieuw opgerichte bisdom Antwerpen, om deze alzo van een inkomen te voorzien. Franciscus Sonnius werd alzo de nieuw abt.

E.H. Jacobus Zeeuwen bleef pastoor te Loenhout en overleed er op 28 juli 1580.

Bijlagen:

  • Verslag van de abtsverkiezing van 5/11/1567
  • Wie was Thomas van Thielt?

Verslag van de abtsverkiezing van 5 november 1567

Bron: Analectes pour servir à l'histoire ecclésiastique de la Belgique, Volume 22

Wie was Thomas Van Thielt?

(Overgenomen van deze website)

Thomas van Thielt werd omstreeks 1534 te Mechelen geboren. Over het milieu waaruit hij stamde, is ons niets bekend. In zijn geboortestad studeerde hij aan het Standonckcollege en op 18 februari 1549 liet hij zich inschrijven aan de Leuvense universiteit. Thomas was toen 15 jaar, de normale leeftijd waarop men de artesstudies aanvatte. Bij zijn inschrijving werd vermeld porcenses divites. Hij behoorde dus tot de rijke studenten van de pedagogie Het Varken, wat er toch op wijst dat hij tot een bemiddelde familie behoorde.

Na zijn studies te Leuven trad Thomas van Thielt in in de cisterciënzer-abdij Sint-Bernards te Hemiksem, nabij Antwerpen. In 1554 legde hij er zijn geloften af en vijf jaar later, in 1559, werd hij priester gewijd. Van de abt kreeg hij een pastoraat toevertrouwd te Oudenbosch in de huidige Nederlandse provincie Noord-Brabant. Thomas van Thielt maakte een snelle carrière binnen zijn orde. Reeds op 30 juli 1564 werd hij door Filips II tot abt van Sint-Bernards benoemd, mede op aanbeveling van Willem van Oranje. In zijn hoedanigheid van abt kreeg Van Thielt toegang tot de Staten van Brabant. Op die manier kreeg hij ongetwijfeld te maken met de politieke vraagstukken van zijn tijd, zoals de pas doorgevoerde bisdommenregeling en het verzet tegen de toenemende centralisatiepolitiek en de geloofsvervolging.

Tijdens het Wonderjaar (1566-1567) kwam het echter tot een breuk met de katholieke kerk. Thomas van Thielt behoorde tot de ondertekenaars van het Eedverbond en had tevens contacten met de groten van het verzet tegen Filips politiek. Uit het proces van Egmont en Horn blijkt dat hij op 9 juni 1566 aan Oranje, de hertog van Aarschot en de graven van Egmont, Horn en Hoogstraten een banket had aangeboden, waarhij hij volgens de geruchten het bekende Vivent les Gueux! zou geroepen hebben. Begin juli 1567 zou hij zelfs lutherse (sic) predikaties in zijn abdij gehouden hebben. Rond die tijd had hij reeds contacten met Johanna van Wavere uit Lier, zijn toekomstige vrouw. Het hoeft geen betoog dat de landvoogdes, Margareta van Parma, en haar entourage dit alles met lede ogen aanzagen. In augustus 1567 vluchtte Thomas, die zich te zeer gecompromitteerd had, naar Duisburg, waar het huwelijk met Johanna voltrokken werd. In een Apologia en eenSeyndbrieff, in 1568 in druk uitgegeven, verdedigde hij zijn breuk met het pausdom.

Op 19 augustus 1567 liet Thomas van Thielt zich inschrijven aan de hogeschool te Heidelberg, maar reeds het volgend jaar verhuisde hij naar het calvinistische Genève. Door zijn contacten met Théodore de Bèze, de opvolger van Calvijn, wist hij zelfs enig aanzien te verwerven in Genève. In februari 1572 werd hij er aangewezen als predikant van de aldaar gevluchte Nederlandstaligen. Enkele maanden later vertrok hij echter uit Genève en op 13 juni 1572 liet hij zich opnieuw inschrijven te Heidelberg. Rond die tijd hield hij zich ook op te Frankenthal en in de herfst van 1574 fungeerde hij als predikant te Schriesheim in de Palts.

Toen in de opstandige gewesten Holland en Zeeland de predikantennood zich deed gevoelen, verliet hij Duitsland. Begin 1575 was hij predikant te Delft, waar hij het woord Gods verkondigde samen met zijn gewezen Frankenthalse collega Arent Corneliszn. De activiteiten van Tilius zo luidde de Latijnse vorm van zijn naam beperkten zich evenwel niet tot Delft. Hij trad eveneens op als prediker van Oranje en in het voorjaar van 1576 treffen we hem aan te Haarlem en na de Satisfactie van Amsterdam was hij ook in de Amstelstad even actief.

De groei die het calvinisme in Brabant en Vlaanderen vanaf 1578 te beurt viel, bracht Tilius echter terug naar zijn geboortestreek. Door de gemeente van Antwerpen beroepen, werd hij door de kerk van Delft tijdelijk uitgeleend. Zo kon Thomas van Thielt in september met zijn predikaties beginnen in de Scheldestad. Na heel wat aandringen en mede onder druk van Oranje, werd Tilius op 10 februari 1579 door de Delftse kerk definitief afgestaan aan Antwerpen. Tot de overgave van de stad in augustus 1585 zou hij er de spil blijven van de Nederlandstalige gemeente.

In 1578 en 1579 preekte Van Thielt ook voor korte tijd te Brussel en te Gent. Nadat Mechelen op 9 april 1580 voor het Staatse kamp heroverd was, had hij zich, net als zijn collega Heidanus, naar zijn geboortestad begeven, om er de uitbouw van het calvinisme te ondersteunen. Toen ook de lutheranen hun activiteiten te Mechelen en te Lier wilden ontplooien, werd dat mede door tussenkomsten van Tilius verhinderd. Begin 1581 was Thomas van Thielt weer te Mechelen: tijdelijk uitgeleend door Antwerpen preekte hij er van 19 januari tot 17 februari. De Mechelse kerkeraad besloot een definitief beroep op hem uit te brengen, maar ondanks tussenkomsten van Willem van Oranje en de vordering van de zaak op de nationale synode van Middelburg (juni 1581), bleef Van Thielt te Antwerpen. Blijkbaar was dat ook tegen de zin van Tilius zelf, want hij schreef dat sijnen sinne om veel redenene bij dijen van Mechelen was. In 1583 verscheen hij nog eens in zijn geboortestad om er zijn ouders te bezoeken. Tilius bleef te Antwerpen actief tot de capitulatie van de stad in augustus 1585. Een nieuw werkterrein vond hij te Delft, waar hij op 13 januari 1590 overleed.

Met Willem van Oranje onderhield Tilius goede relaties, die reeds dateerden uit zijn tijd als abt van Sint-Bernards. Van die relaties heeft hij in zijn Antwerpse periode meer dan eens gebruik gemaakt, om de belangen van de calvinisten in Brabant te verdedigen. Tegenover lutheranen en wederdopers stelde hij zich scherp op. Toch was hij binnen de gereformeerde richting een gematigd calvinist: zowel van een Datheen als van een Coolhaes had hij een afkeer. Thomas van Thielt liet een vrij uitgebreide correspondentie na. Hieruit blijkt dat hij met tal van belangrijke predikanten in contact stond, ondermeer met de Geneefse Théodore de Bèze.

Guido Marnef

Dit is een enigszins aangepaste versie van: G. Marnef, Thomas van Thielt ca. 1534-1590, in: Luister en rampspoed van Mechelen ten tijde van Rembert Dodoens 1585-1985, Mechelen 1985, pp. 108-110.

Archiefstukken i.v.m. ZEEUWEN, Jacobus

Loenhout, Oud Archief, Lokale rechtspraak, bundel 1332, stuk 10

stuk 13 - 30.12.1613 - Marten Arts, pastoor in Loenhout

Niclaes van Dael, oud schepen, 63j, kent zowel van pastoor Jacop Cheeuwen, overleden in 1580, als van heer Jan van Dietfort, meermaals te hebben horen zeggen dat de kappelanen als de pastoors ten diennste moeseten staan en de zieken bezoeken

Loenhout, Oud Archief, Voorwaardeboeken, bundel 923, extract 29

Bundel 923, extract 29, 14-5-1572

Op 14-5-1572 na Paeschen werd een contract gesloten tussen schout Van Vollenhoven, pastoor Jacob Ceeuwen, de schepenen en kerkmeesters enerzijds, en anderzijds aannemer Dierick Hegge, om het dak van de zuidelijke zijbeuk van de kerk te herstellen. Voor het bovenste dak moeten de kerkmeesters het hout leveren dat nodig is voor de voetlijste. De aannemer moet het oude houtwerk van het onderste dak afbreken, de voetlijst maken voor de afvoer van het water, hiervoor moeten de kerkmeesters het hout leveren. De helft van de betaling gebeurt na 14 dagen werk, de andere helft op het einde van de werkzaamheden. Dierck Hegge heeft het werk aangenomen voor 36 kgl.

Felixarchief Antwerpen, Notariaat Jan Van Vorspoel, N#4633, stuk 14

Akte 14 – 12.11.1564 – Joanna Anthonis Wouter Heijns dr x +Gabrijeel van Aerde

ten huize van testatrice, getuigen: heer Jacob Ceuwen (Zeeuwen), pastoor, Jan van Dale en Gijsbrechts van den Bruijnenberghe, ingezetenen van Loenhout

Felixarchief Antwerpen, Notariaat Jan Van Vorspoel, N#4633, stuk 18

Akte 18 – 07.05.1567 np – Jan Laureijs Rombouts en Elijsabeth Laureijs Nouts dr

Jan Laureijs Rombouts, gezien hij ondertrouw had gesloten met Elijsabeth Heijndrick Hovelmans en daar ook mee wenste te huwen, en anderzijds daartegen protest was vanwege Elijsbaeth Laureijs Nouts dr vrienden en magen omwille van belofte en eer, presenteert om alle twist in der minnen te schikken aan Elijsabeth Nouts dr voor haar eer zo veel als het recht eist, en aangaande de belofte presenteert Jan bij eed te affirmeren dat hij Elijsbaeth Nouts nooit huwelijksbelofte heeft gedaan. Verzoekt dan ook Jacob Ceuwen de huwelijksafkondigingen verder te zetten waarvoor Heijndrick van der Buijten zich borg stelt

Felixarchief Antwerpen, Notariaat Jan Van Vorspoel, N#4633, stuk 18

Akte 18 – 07.05.1567 np – Jan Laureijs Rombouts en Elijsabeth Laureijs Nouts dr

gedaan ten huize van Cornelis van der Buijten, getuigen: heer Jacob Cheuwen (Zeeuwen), Peeter Imbrechts en Cornelis van der Buijten

Rijksarchief Antwerpen, Notariaat Jan Van Vorspoel, R02, 8995, stuk 6

Akte 6 - 28.10.1570 

getuigen : heer Jacob Ceuwen (Zeeuwen) parochiaan in Loenhout, Jan Peeter Hovelmans en Adriaen Ijsendonck