Vlissingen anno 1500, voor de vernietiging van het klooster in 1572

Mgr. Goswinus Hexius 1398-1475

Goswinus Hexius, ook geschreven Hex en Hoeux, was een pater Karmeliet uit Vlissingen en afkomstig van Loenhout.

Hoewel P.J. Blok en P.C. Molhuysen in hun "Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek.Deel 1 (1911)" (bron: dbnl.org) een geboortedatum poneren van 1425, is er goede reden om aan te nemen dat de "Goeswin van Nedervenne" die op 29/1/1412 poorter werd te Bergen-op-Zoom, eigenlijk Goeswin Haecx is, die te Loenhout op Neerven woonde. Als deze hypothese klopt, moet hij dus al veel eerder geboren zijn dan 1425. We baseren ons hierbij dan op het werk van drs. Jos Verbeemen ("De emigratie uit de Antwerpse Kempen"). Gesteld dat hij op 14-jarige leeftijd poorter werd te Bergen-op-Zoom, lijkt een geboortedatum rond 1398 aannemelijk. Dat zou betekenen dat hij 77 jaar oud werd.

Inschrijving van Goswin van Neerven uit Loenhout in het poortersboek van Bergen-op-Zoom, januari 1412.

Goeswin zou dan vervolgens verder getrokken zijn naar Vlissingen waar hij intrad in het klooster van de Karmelieten, dat daar in 1420 was opgericht.

In Vlissingen begon hij zijn studies, die hij verderzette in Brussel.

Tijdens het Algemeen Kapittel gehouden te Avignon in 1451, werd hij door de zalige Johannes Soreth, generaal-overste van de orde, als lector sententiarum ("Quatuor libri Sententiarum", het theologisch standaardwerk van Petrus Lombardus, geschreven in 1145-51) naar Parijs gestuurd, waar hij een doctoraat in de theologie behaalde.

In 1456 werd hij in Parijs benoemd tot docent in de H. Schrift en de Sententies van Lombardus, maar in 1460 was hij al teruggekeerd naar Vlissingen waar fungeerde als docent en prior.

Niet alleen als hoogwaardigheidsbekleder maar ook als theoloog en als predikant genoot hij bekendheid. Na zijn verblijf in Parijs trok hij al predikend rond in Vlaanderen, Brabant, Holland en Zeeland. Zo is het bekend dat hij b.v. op 22 juli 1466 in Utrecht de relikwieën toonde en toen, als bij andere gelegenheden, predikaties hield. Door zijn hoog aanzien en invloed verkregen de Karmelieten in 1468 het recht om in Utrecht een klooster te bouwen bij de Catharina-poort.

Een ingrijpende verandering in zijn leven betekende zijn aanstelling tot biechtvader en raadsman van de Utrechtse bisschop David van Boergondië, de natuurlijke zoon van Filips de Goede. In mei of juni 1469 werd hij benoemd tot titelvoerend bisschop van Hierapolis in partibus infidelium , op 21 juni kreeg hij van Rome vergunning om in het bisdom Utrecht als wijbisschop te fungeren en op 29 september werd hij in Den Haag gewijd. Niettemin bleef hij gewoon in het klooster wonen.

In 1470 wijdde hij in de buurt van Aalbergen een kerk van Augustijnen in.

Op 23 juni 1471 heeft hij het kerkje van Ootmarsum in Twente ingewijd. Op de feest van Maria-Visitatie (2 juli) heeft hij te Almelo de kapel van de zusters Franciscanessen ingewijd.

In 1472 mocht hij op 8 september, de geboortedag van de H. Maagd Maria, in de Sint-Laureinskerk van Rotterdam het altaar inwijden ter ere van de HH. Laurentius, Steven en Maria Magdalena. Dit was op de eerste zondag na het feest voor Sint-Laurentius.

Op 31 Maart 1475 is hij overleden te Utrecht. Hij werd er begraven in het koor van de Karmelietenkerk. Deze kerk kwam later in handen van de Ridders van Malta. Op zijn zerk was de afbeelding van een staf en mijter. Zijn grafschrift luidde:

Grafschrift Gosuinus Hexius. Monumenta Van Buchel pag. 167 (fol. 88r)

Transcriptie:

D.O.M.
Conditur hic Dominus Goswinus
Ordinis B.M.V. de Monte Carmelo:
Qui fuit eximis Doctor Parisiis,
Praesul Hierapolitanus:
Loenhout quem genuit,
Proh Dolor! Hic obiit
Anno Domini M.CCCC.LXXV
Ultima die Martii

Vertaling:

Hier rust Gosen [Hexs]
die ook behoorde tot het convent [van de karmelieten],
en die een uitmuntende doctor
aan de Sorbonne was.
Hij was bisschop van Hiërapolis,
en was uit Loenhout afkomstig.
O smart, hij stierf hier
op 31 maart 1475

 Voornaamste werken:

  • De decem praeceptis: Een boek over de Tien Geboden.
  • De exemplorum copia: Een boek over het navolgen van voorbeelden.
  • Commentarium in libros I & II sententiarum: Een uitleg over het eerste en tweede boek van P. Lombardus, ook wel Magister Sententiarum genoemd. Dit manuscript werd bewaard bij de Kartuizers van Brugge.
  • Directorium perturbatae conscientiae: Over de beheersing van het ontstelde geweten. Dit handgeschreven werk werd eertijds bij de Kartuizers in Gent bewaard.
  • Quaestiones de virtutibus theologiciis et cardinalibus: Enkele vragen over de goddelijke en kardinale deugden. Dit handschrift werd bewaard bij de Karmelieten van Vlissingen.
  • De Modo praecundi / De mode praedicandi: Een boek over de kunst van het preken.
  • Quadragesimale: Een collectie preken over de Vasten
  • Sermones de tempore et sanctis: Een collectie preken voor zondagen en feestdagen van heiligen.

Mevr. M.L Gorissen (Wuustwezel-Gooreind) stelde in 2008 een document samen met facsimiles van het oudste bronmateriaal omtrent Goswinus Haecx, alsook uitgebreide voetnoten. De meeste informatie op deze pagina is gebaseerd op haar werk. U kan het originele document hier raadplegen.