De Tommelberghoeve

De oude Tommelberghoeve anno 1809 wordt sinds 2004 bewoond door Mark Geerts en zijn gezin. Op de figuratieve kaart zien we op 't perceel n° 1620 verschillende gebouwen getekend. Ruim 130 jaar lang hebben hier twee boerengezinnen gewoond. De Tommelberghoeve is gedurende drie eeuwen eigendom geweest van de Sint-Michielsabdij van Antwerpen.

Het perceel n° 1621, vlak ten zuiden van de hoeve, wordt in 't landboek van de abdij als volgt beschreven:

"eene groote heyde de berghen genaempt... 3.053 roeden.."

Dit is 10ha. Het is een van de grootste percelen op de kaart.

Sint-Michielsabdij van Antwerpen

Deze abdij werd in 1124 gesticht door de H. Norbertus. Enkele jaren later werden drie dochterabdijen opgericht:

• Middelburg in 1127 of 1128
• Tongerlo in 1130
• Averbode in 1134.

In de loop der eeuwen is de Sint Michielsabdij uitgegroeid tot een van de machtigste abdijen van de Nederlanden. Ze verwierf veel eigendommen en het tiendenrecht in het Poldergebied ten noorden van Antwerpen en ook in de Kempen. Keizers en koningen die Antwerpen bezochten logeerden met hun gevolg meestal in het Prinsenhof van de abdij. Op het einde van de 18° eeuw bezat ze 74 pachthoeven met een gezamelijke oppervlakte van 3.873 ha.

In 1796 werd de abdij door de Franse bezetters gesloten. In het begin van de 19° eeuw verdween het indrukwekkende gebouwencomplex. De Sint-Michielskaai aan de Schelde herinnert nog aan deze eens zo machtige abdij.

In 1366 verwierven de paters hun eerste eigendom in Loenhout. Juffrouw Elisabeth de Wesele schonk een 'pratum' aan de abdij. Een eeuw later, tussen 1471 en 1478, hebben de paters door aankoop en schenkingen hun bezittingen in Loenhout verder uitgebreid.

De hoeve zelf is op 12 september 1494 in bezit gekomen van de abdij. De vorige eigenaar Lenaert Van den Bogaerde was gestorven en liet schulden na. De Sint Michielsabdij behoorde tot de schuldeisers die voor de vierschaar van Loenhout verschenen om de zaak te regelen. Schepenen van Loenhout waren toen; Cornelis Bode, Hendrik Van Aken, Peter Zegers, Jan Gijsels, Jan Wouters, Lenaert Van der Buyten en Jan Luyckx.

Voor hen verscheen Jacob Luyckx

“als een gemachtigt man des Godshuys van Sinte Machiels ende heeft beset met rechte alle alsulcken goede daer Lenaert Van den Bogaerde uytgestorven is, die hem toecomen ende bleven sijn van Heyndricken sijnen vader.”

In een schepenbrief van 16 november 1509 wordt Cornelis Buys vermeld als pachter

”mijns Heeren des Prelaets van Sinte Machiels.”

Na hem kwam Willem Buys op de hoeve. Hij werd opgevolgd door Geert Lauwkens zoals we kunnen lezen in een verslag van de Antwerpse schepenbank van 't jaar 1527:

“Broeder Jan Bosschaert camerlinc des Heeren Prelaets vant Sinte Michiels verhuerde Gheerden Lauwkens een hoeve met huysingen, hove, lande.. geheeten den Tommelbergh gelegen binnen Loenhout alsoo wijlen Willem Buys die in huere gehadt heeft.”

Omstreeks 1540 kwam Hendrik Van der Buyten als pachter op de Tommelberg. Na hem zullen verschillende generaties van deze familie er wonen.

Hendrik Janszoon Van der Buyten en Maeyken Grielens

Hendrik Van der Buyten is vele jaren schepen geweest in Loenhout. Hij legde de eed af op 4 juli 1540, ter vervanging van Pauwels Jan Dingeman die gestorven was

"van den sieckten des buycx euvel ofte roode loop.."

Hij heeft het schepenambt uitgeoefend onder vier opeenvolgende schouten:

• Marcus Luyckx die schout was bij zijn eedaflegging in 1540
• Jan Van Lint die in 1545 vermeld wordt als schout
• Peter Imbrechts die van 1549 tot 1565 schout was
• Jan Van Vollenhoven vanaf 1565

Hendrik Van der Buyten stierf in 1574 of begin 1575. In 1574 heeft hij nog een huis gekocht bij de kerk, een jaar later was hij reeds overleden.

Op 8 november 1575 is er voor de schepenen een akkoord gesloten tussen de weduwe Maeyken Grielens en haar vijf kinderen; Laureys, Jan, Hendrik, Cornelis en Lisken met haar man Hendrik Lenaert Nouts. Er werd overeengekomen dat de weduwe op de hoeve bleef wonen, samen met de twee nog ongetrouwde kinderen Hendrik en Cornelis. Haar oudste zoon Laureys werd de volgende pachter.

Laureys Van der Buyten Henricxsone en Elisabeth

Heeft de Tommelberghoeve in de woelige jaren na 1585 leeggestaan, zoals de meeste hoeven in Loenhout? Bijna de ganse bevolking was gevlucht voor het geweld van de Spaanse legerbenden. In 1592 was Laureys Van der Buyten in ieder geval terug op de Tommelberg. In een schepenbrief van 14 september 1592 lezen we dat

"Laureys Van der Buyten Henricxsone pachter der hoeve van Sinte Machiels genaempt den Tongelberch"

...achter stond met de betaling van het pachtgeld. Als onderpand schonk hij aan de Sint Michielsabdij een groot heiveld van 5 bunders, gelegen in de buurt van de hoeve.

Zijn zoon Geert Van der Buyten volgde hem op als pachter. Hij werd meestal 'Geert Tongelberghs' genoemd. In de documenten van de schepenbank van die tijd komt de naam Tongelberg vaker voor dan Tommelberg.

Geert Laureyszoon Van der Buyten en Neelken Peeter Fransdochter

Geert Van der Buyten en zijn vrouw Neelken woonden op de Tommelberg op grond van de Sint Michielsabdij, maar het huis en de andere gebouwen waren hun eigendom. Tot in de 19° eeuw waren de pachters van de Tommelberg eigenaars van de gebouwen. Geert en Neelken hadden zes kinderen. De vier oudsten werden vóór het jaar 1600 geboren, daar zijn geen doopregisters van bewaard. In 't doopregister van Laureys (°1601) en Tanneken (°1604) schreef de pastoor naast de naam van de vader "op ten Tongelberch".

Geert Van der Buyten is op een tragische wijze aan zijn einde gekomen. Een groot leger van de Spaanse koning lag in Brecht. Een groep ruiters en soldaten waren een tijdlang op de Tommelberg ingekwartierd. Geert Van der Buyten werd verplicht de vreemde gasten van eten en drinken te voorzien.

Heel de schuur werd leeggehaald; hooi, stro, turf, koren, boekweit, erwten, bonen en rapen, alles werd weggevoerd. Ook het keukengerief zoals potten, pannen en ketels werd gestolen. Zelfs de gebouwen moesten eraan geloven:

"dat in 't leste de soldaten aen de huysinge hebben afgebrocken deuren, vensters, weegen, schutselen ende tselve al gestolen."

Samen met paard en kar werd Geert meegenomen naar Brecht en vandaar naar Duffel. Hij werd er zes dagen vastgehouden.

Dit verhaal werd op 20 december 1622 aan de schepenen verteld door enkele geburen van de Tommelberg. Volgens hun relaas is Geert Van der Buyten bij zijn thuiskomst ziek geworden en korte tijd later overleden.

Op 11 januari 1623 is de weduwe Neelken samen met haar kinderen Hendrik, Peeter, Frans en Maeyken (x Willem Van Herten) en de voogden van de minderjarigen Laureys en Tanneken voor de schepenen verschenen. Er werd overeengekomen:

"dat de moeder heeft ende behout het geheel woonhuys met sijne toebehoorten aen malcanderen getimmert... waertegens de voors. kinderen hebben ende behouden alle de andere huysinge op te voors. hoeve staende te weten schuere, schaepskoye, wagenhuys ende backhuys.."

Zij verkochten dit gedeelte aan hun broer Hendrik. Bovendien verklaarde de moeder:

"dat sij aen Heynrick Geerts Van der Buyten haeren sone de pachtinge van de hoeve heeft overgegeven."

Hendrik Geerts Van der Buyten en Margriet Michiels Van Elsacker

Hendrik Geerts Van der Buyten en Margriet Van Elsacker trouwden op 26 november 1616. Margriet was de dochter van Michiel Van Elsacker en Barbara Beyers van Voxdale. Er werden in dit gezin 7 kinderen geboren tussen 1618 en 1636. De Sint Michielsabdij had ondertussen haar bezittingen in Loenhout al flink uitgebreid. In 't archief van de abdij van Averbode (III° Sectie Reg. 26) bevindt zich het landboek met kaarten van 1640. Over de bezittingen in Loenhout lezen wij:

"Hoeve gheheeten den Tommelberch ghelegen onder Loenhout toebehoirende het Godshuys van Sinte Michiels gebruyckt bij Heyndrick Geerts Van der Buyten, ghemeten door Mr. Peeter Stautaerts ghesworen landmeter mette antwerpsche mate Anno 1640.”

De percelen zijn genummerd van 1 tot 23. Uit de beschrijving van het eerste perceel kunnen we opmaken dat de gebouwen eigendom waren van de pachter. Perceel n°1:

"het huysblock daer den pachter huysinghe,schuere, stallinghe ende andere toebehoorten opgeseth heeft daerin begrepen den coolhoff metten bogaert ende den opstal daerbuyten ligghende."

Dit eerste perceel was 675 roeden of iets meer dan 2 ha groot. De totale eigendom bedroeg 36 bunders 317 roeden of ruim 49 ha, waarvan 24 ha heide. Hendrik Van der Buyten stierf op 23 maart 1657. Verschillende van zijn kinderen zijn jong gestorven. Petrus (°1620) was in 1651 al overleden. Barbara (°1622) stierf op 17 januari 1660.

Geert Van der Buyten en Joanna Van Tichelt

Geert Van der Buyten (°1636) was de jongste zoon van Hendrik en Margriet Van Elsacker. Hij trouwde op 24 februari 1663 met Joanna Adriaan Van Tichelt. Zij werden de nieuwe pachters op de Tommelberghoeve.

Vanaf 1664 kwamen ook Elisabeth Van der Buyten (°1624) en haar man Melsen Meeusen (°1622) op de Tommelberg wonen. Zij waren in 1649 getrouwd en hadden voordien op het Neerven gewoond. Zo waren er vanaf 1664 twee gezinnen op de Tommelberg.

Geert Van der Buyten was amper 31 jaar toen hij overleed.(+6-10-1667) De weduwe hertrouwde en verhuisde. Margriet Van Elsacker stierf op 4 november 1668, zij had verschillende van haar kinderen overleefd.

Haar dochter Marie Van der Buyten(°1633) trouwde op 7 februari 1668 met Jan Bartholomeeusen (°1636) Hij was de zoon van Hendrik Adriaanszoon Bartholomeeusen en Margriet Jan Lenaert Luyckx. Jan Bartholomeeusen en Marie Van der Buyten zijn na hun huwelijk op de Tommelberg blijven wonen. Marie stierf op 15 juni 1669 bij de geboorte van haar eerste kind.

Jan Bartholomeeusen hertrouwde op 13 november 1670 met Elisabeth Bastiaan Theeus (°26-2-1643) Zij was de dochter van Bastiaan Theeus en Anna Quirijn Willems. Jan Bartholomeeusen en Melsen Meeusen waren nu de twee boeren op de Tommelberg.

In 1689 waren er kort na elkaar twee sterfgevallen. Elisabeth Van der Buyten, vrouw van Melsen Meeusen, stierf op 4 mei 1689 en Jan Bartholomeeusen op 9 juli 1689.

De oude Melsen Meeusen, reeds grootvader, hertrouwde op 11 maart 1690 met Elisabeth Theeus, weduwe van Jan Bartholomeeusen. Zo kwamen de twee families van de Tommelberg voor enkele jaren onder één dak terecht.

Op 6 april 1690 sloten Elisabeth Theeus en Melsen Meeusen voor de schepenen een akkoord waardoor zij de verplichting op zich namen de vijf minderjarige kinderen van Jan Bartholomeeusen op te voeden. Tussen de goederen die Jan had nagelaten wordt oa vermeld een huis, schaapskooi en een gebint in de schuur. Er stonden op de Tommelberg dus twee huizen en de schuur was gemeenschappelijk.

De twee dochters van Melsen Meeusen waren in 1690 reeds overleden. De kleinkinderen kregen van hun grootvader 800 gulden uitbetaald, nl de kinderen van Petronella X Jan Matthijs Goossens, en de dochter van Marie Melsen Meeusen X Hendrik Peeter Davids. Melsen Meeusen bleef in het bezit van zijn huis op de Tommelberg. In de zetboeken tussen 1690 en 1701 wordt alleen Melsen Meeusen vermeld als de bewoner van de Tommelberg. Zijn stiefzoon Rik Bartholomeeusen zal vanaf 1702 een van de twee woningen betrekken.

Hendrik Bartholomeeusen en Adriana Van Gorp
Matthijs Jan Goossens en Margriet Bartholomeeusen

Hendrik Bartholomeeusen (°11-2-1673) was de zoon van Jan Bartholomeeusen en Elisabeth Theeus. Hij trouwde op 15 september 1701 met Barbara Goossens (°1682) dochter van Jan Matthijs Goossens en Petronella Melsen Meeusen en kleindochter van Melsen Meeusen. Dit huwelijk heeft niet lang geduurd. Barbara stierf bij de geboorte van haar eerste kind op 7 oktober 1703. In mei 1705 hertrouwde Jan Bartholmomeeusen met Adriana Van Gorp. Zij zullen tot het einde van hun leven op de Tommelberg wonen. Adriana Van Gorp werd geboren in de Katerstraat op 9 april 1680 als dochter van Jan Van Gorp en Dimphna Vermeiren. In het gezin Bartholomeeusen-Van Gorp werden tussen 1706 en 1721 zeven kinderen geboren.

Het andere huis op de Tommelberg werd vanaf 1708 bewoond door Matthijs Jan Goossens, kleinzoon van Melsen Meeusen.

Matthijs Goossens (°11-3-1679) was de zoon van Jan Goossens en Petronella Melsen Meeusen. Op 20 januari 1705 trouwde hij met Margriet Bartholomeeusen (°3-5-1681) dochter van Jan en Elisabeth Theeus.

Na de dood van Elisabeth Theeus op 19 mei 1708 kwamen Matthijs en Margriet bij Melsen Meeusen op de Tommelberg wonen.

Matthijs Goossens werd meestal 'Tongelberghs' genoemd, wellicht om hem te onderscheiden van zijn naamgenoot die op Sneppel woonde. Margriet Bartholomeeusen stierf op 9 september 1715. Zij liet twee minderjarige kinderen na; Petronella en Jan. Twee jaar later hertrouwde Matthijs Goossens met Catharina Gijsbert Gabriels.

De stokoude Melsen Meeusen overleefde iedereen. Op 16 juni 1712 verhuurde hij aan zijn kleinzoon Matthijs Jan Goossens al zijn weiden, akkers en heide. Er wordt bij vermeld dat de huurder deze goederen al enkele jaren in gebruik had. De pachters van de Tommelberg hadden ook zelf grond in eigendom. Als tegenprestatie moest Matthijs Goossens zijn grootvader onderhouden "van cost ende dranck sijn leven lanck" Hij moest hem ook onderdak geven zonder daarvoor iets aan te rekenen.

Terzelfdertijd verkocht Melsen Meeusen voor de som van 250 gulden aan zijn kleinzoon de helft van het huis en het 'torfhuys' en zijn gedeelte van de schuur.

Melsen Meeusen stierf op 12 februari 1716 in de ouderdom van 94 jaar, een hele prestatie in die tijd. Meer dan 50 jaar woonde hij op de Tommelberg. Hij werd geboren in Brecht op 29 januari 1622. Zijn volledige naam was Melchior Bartholomeeus Adriaenssen Van Gilse. Het oud worden zat in de familie. Zijn vader die Meeus Adriaenssen werd genoemd, stierf in 1661 na 56 jaar huwelijk, uitzonderlijk in die tijd. Zijn moeder Marie Adriaan Wouters stierf in 1668.

Op 17 februari 1716 hebben de erfgenamen van Melsen Meeusen hun helft in het huis, de schaapskooi en de schuur verkocht aan Matthijs Goossens. Petronella Goossens, dochter van Matthijs en Margriet Bartholomeeusen, zal vanaf 1726 samen met haar man Denijs Van Dijck het geboer op de Tommelberg van Matthijs Goossens overnemen.

Denijs Van Dijck en Petronella Goossens
Sebastiaan Bartholomeeusen en Cornelia Van Berlo

Denijs Van Dijck(°13-9-1699) was de zoon van Niclaas Janssen Van Dijck en Barbara Corneel Huygens. Hij trouwde op 4 mei 1725 met Petronella Goossens(°16-4-1705) dochter van Matthijs Goossens en Margriet Bartholomeeusen. Zij werden de opvolgers op de Tommelberghoeve van Matthijs Goossens. Er werden in dit gezin twaalf kinderen geboren tussen 1727 en 1751. Bij de volkstelling van 1755 worden vijf van de kinderen vermeld:

1. Matthijs
2. Elisabeth
3. Jan
4. Anna-Maria
5. Appollonia

Denijs Van Dijck is vele jaren schepen geweest van Loenhout. De pachters van de Tommelberg behoorden tot de grootste boeren van het dorp. Dat kunnen we afleiden uit de zetboeken van die tijd. In 1735 betaalde Rik Bartholomeeusen 17 gulden 16 stuivers belasting op de gronden die hij in gebruik had. Denijs Van Dijck betaalde in datzelfde jaar 17 gulden 10 stuivers, 1 oordje en 3 mijten.

Vergelijken we dit met de vier boeren die toen in de Katerstraat woonden en die tot de middelgrote bedrijven behoorden:

• Willem Quirijn Willems betaalde 6 gulden 14 stuivers
• Aert Van Gorp 7 gulden 18 stuivers
• Joos Adriaenssen 4 gulden 9 stuivers 2 oordjes
• Geert Jacob Van de Cloot 7 gulden 15 stuivers

Op 12 mei 1764 hebben Denijs Van Dijck en Petronella Goossens de huur van de boerderij overgegeven aan hun zoon Matthijs. De nieuwe huurder nam de verplichting op zich zijn ouders op de hoeve te laten wonen. Zij behielden een deel van het huis, de helft van de groentenhof enz.

Denijs Van Dijck stierf op 17 oktober 1781 en Petronella Goossens op 11 december 1784.

Op de andere Tommelberghoeve waar Rik Bartholomeeusen en Adriana Van Gorp boerden, werd hun zoon Sebastiaan vanaf 1749 de opvolger. Adriana Van Gorp was toen al overleden (+23-10-1744)

Sebastiaan Bartholomeeusen, geboren op 15 november 1721, was de jongste zoon van Rik en Adriana Van Gorp. Op 27 april 1749 trouwde hij met Cornelia Van Berlo.

Er werden drie kinderen geboren:

1. Adriana in 1750
2. Joanna Catharina in 1753
3. Rik in 1754

Cornelia Van Berlo stierf op 23 november 1756. Haar schoonvader Rik Bartholomeeusen overleed op 17 februari 1760 in de ouderdom van 87 jaar. Hij was op de Tommelberg geboren en had er heel zijn leven gewoond.

Joanna Catharina Bartholomeeusen (°1753) dochter van Sebastiaan en Cornelia Van Berlo, heeft vanaf 1773 samen met haar man Bernard Van Staeyen de hoeve van haar ouders overgenomen.

Sebastiaan Bartholomeeusen stierf op 8 februari 1794. Zijn ongetrouwde zoon Rik was enkele maanden voordien op 38-jarige leeftijd overleden. De Tommelberghoeve van de familie Bartholomeeusen is rond 1795 verdwenen.

Eind 1794 werd Petrus Buellens, een rijke handelaar uit Antwerpen, de nieuwe eigenaar van de Tommelberg.

Petrus Buellens en Anna Eeckelaers

Op 21 november 1794 hebben de paters van de Sint Michielsabdij heel hun eigendom op de Tommelberg verkocht. De verkoopakte werd opgemaakt door notaris Verbeeck van Kapellen. De Franse revolutie was pas enkele jaren oud. De rijke grondbezitters werden verplicht grote sommen geld bij te dragen aan de staat. De paters van Sint Michiel verkochten een deel van hun goederen om deze 'contributie' te betalen:

"deze vercoopinge geschiet omme te voldoen den restant der quote in de contributie door de Fransche republiek binnen de stad Antwerpen geeyscht."

In de verkoopakte lezen we dat op 21 november 1794 voor notaris Verbeeck verscheen

“den Eerw. Heere Cornelius Van der Heyden religieus der Abdije van S. Michiel binnen de stad Antwerpen als daertoe behoorleyk capitulair gemagtigt van alle de andere religieuzen der voors. Abdije... Welcken heere comparant bekende ende verklaerde naer voorgaende Publicatie ende Advertentie in de Antwerpsche Gazette bij insettinge, verhooginge ende palmslagh met uytganck der brandende keerse... verkoght te hebben aen den heer Petrus Buellens ende jouffrouw Anna Eeckelaers sijne huysvrouwe ingesetenen binnen de stad Antwerpen twee schoone en welgelegen hoeven genaemd den Tommelberg gelegen onder den dorpe van Loenhout met saeylanden,weyden, bemden, maste en eyke bosschen, heyde... samen groot 36 bunderen 317 roeden...” (=49 ha)

De gebouwen waren eigendom van de pachters:

"ten deze niet mede verkoght de huysingen, stallen staende op de gronden van de voors. hoeve.."

De nazaten van Petrus Buellens en Anna Eeckelaers zullen tot 1923 eigenaars blijven van de Tommelberg.

De hoeve van Sebastiaan Bartholomeeusen verdween korte tijd nadien. In 1801 woonde alleen Matthijs Van Dijck nog op de Tommelberg.

Matthijs Denijs Van Dijck en Elisabeth Peeter Van Dijck

Matthijs Van Dijck, geboren op 4 februari 1737, was de zoon van Denijs en Petronella Goossens. Hij trouwde op 23 januari 1764 met Elisabeth Van Dijck, geboren in Brecht (°3-3-1743) dochter van Petrus Van Dijck en Maria Aernouts.

Matthijs en Elisabeth waren vanaf 1764 de pachters op de Tommelberg. Er werden dertien kinderen geboren tussen 1765 en 1788. Bij de verkoop van de hoeve in 1794 wordt Matthijs vermeld als de pachter

“welke hoeve in huere veel jaere in gebruyk is geweest bij Matthijs Van Dijck die daer nog huere heeft tot kerstmisse...”

De nieuwe eigenaar Petrus Buellens heeft het huurcontract met Matthijs Van Dijck vernieuwd. Hij bleef tot 1812 op de hoeve toen zijn zoon Corneel het geboer overnam.

In de bevolkingslijst van 1806 worden als bewoners van het huis n°109 opgegeven; Matthijs Van Dijck 69 jaar, Elisabeth Van Dijck 63 jaar, en de zes kinderen die nog bij hun ouders woonden, nl Jan 40 jaar, Jacobus 35 jaar, Corneel 27 jaar, Frans 20 jaar, Joanna 25 jaar en Anna Cornelia 22 jaar oud. Ook de veestapel wordt vermeld. In een tijd dat de gemiddelde boer twee of drie koeien had, een os en een paar kalveren, waren er op de Tommelberg 2 paarden, 7 koeien, 14 kalveren en drie varkens.

In het jaar 1809 heeft Matthijs Van Dijck het huis laten bouwen dat er nu bijna twee eeuwen later nog staat. Zijn vrouw Elisabeth heeft niet lang kunnen profiteren van haar nieuwe huis. Zij stierf op 5 juni 1809.

Vanaf 1812 werd Corneel Van Dijck de nieuwe pachter op de Tommelberg.

Hij werd geboren op 9 maart 1779 en trouwde op 25 juni 1810 met Anna Theresia Van Dijck, dochter van Adriaan Van Dijck en Anna Maria Van Tiggel. De oude Matthijs Van Dijck heeft op 3 januari 1812 heel de inboedel verkocht aan zijn zoon en opvolger Corneel. Hij bouwde een nieuwe boerderij op de 'Kleine Tommelberg', einde Sneppelweg (nu Jos Goetschalckx) Daar trok hij in 1812 naartoe, samen met zijn 46-jarige ongetrouwde zoon Jan, zijn dochter Joanna en schoonzoon Jan Roelands. Hij stierf op 31 januari 1818 “in sijne woonhuyse alhier gestaen in den gehugte van Sneppel 2° Sectie n° 128..” Hij was 81 jaar oud.

Corneel en Theresia Van Dijck op de Tommelberg hadden een heel groot gezin, zij volgden hierin de familietraditie. Tussen 1810 en 1837 werden er twaalf kinderen geboren. In het bevolkingsregister van 1856 staan de namen van de 77-jarige Corneel Van Dijck en zijn vrouw, samen met de namen van drie ongetrouwde kinderen:

• Corneel 28 jaar
• Anna Cornelia 23 jaar
• Dionisius 20 jaar

Na 45 jaar op de Tommelberg geboerd te hebben trok Corneel Van Dijck eind 1856 met zijn gezin naar Meerle. De drie generaties van de familie Van Dijck hebben samen 130 jaar op de Tommelberg gewoond. Na hen volgden drie generaties van de familie Vermeiren.

Charles Guillaume Wilmotte en kinderen

Op 14 november 1855 hebben de kinderen en erfgenamen van Petrus Buellens en Anna Eeckelaers voor notaris Xavier Antoon Gheysens te Antwerpen de nagelaten goederen van hun ouders verdeeld.

Petrus Buellens stierf te Antwerpen op 20 mei 1816 en Anna Eeckelaers op 20 april 1818. Zij hadden vijf kinderen, waarvan twee in 1855 bij de verdeling reeds overleden waren zonder erfgenamen. Drie gezusters waren nog in leven:

1. Jeanette Buellens, ongehuwd
2. Theresia Buellens, weduwe van Bernard Maes. Haar dochter Emerence Marie Therese Maes was in 1841 getrouwd met Charles Guillaume Wilmotte. Zij stierf in 1854 en liet drie minderjarige kinderen na.
3. Regina Buellens x de Liagre

Jeanette Buellens had in een testament van 15 mei 1854 haar erfdeel overgemaakt aan Charles Guillaume Wilmotte en zijn drie kinderen. Zij behield voor zichzelf het vruchtgebruik van deze goederen.

Jeanette Buellens en Charles Guillaume Wilmotte kregen bij de verdeling de Tommelberghoeve toegewezen,nl 50 ha 38a 60ca grond. De gebouwen waren eigendom van de pachter Corneel Van Dijck.

Charles Guillaume Wilmotte en zijn kinderen waren dus vanaf 1855 de eigenaars van de Tommelberghoeve. Corneel Van Dijck is eind 1856 gestopt met boeren. Op zaterdag 6 december 1856 werd de inboedel en veestapel verkocht voor de som van 1.015,90 F. Corneel Vermeiren werd vanaf 1857 de nieuwe pachter.

Corneel Vermeiren

Corneel Vermeiren werd geboren op de 26° Germinal jaar 9 van de Franse republiek. (=16-4-1801) Hij was de zoon van Petrus Vermeiren en Dimphna Janssen. Op 28 september 1831 trouwde hij met Maria Catharina Van Dijck, geboren te Loenhout op 7 Messidor jaar 13 (=26-6-1805). Zij was de dochter van Adriaan Van Dijck en Cornelia Vermeiren.

Corneel Vermeiren en Maria Catharina Van Dijck hebben vele jaren op Terbeek gewoond. Daar stierf zij op 8 september 1852.

De weduwnaar Corneel Vermeiren kwam begin 1857 op de Tommelberg boeren. Hij heeft er negen jaar gewoond. Op woensdag 19 december 1865 heeft hij de inboedel verkocht. Het merendeel van 't landbouwgetuig en het vee werd opgekocht door zijn zoon Peer Vermeiren die de nieuwe pachter werd op de Tommelberg. De verkoop van de inboedel bracht 3.491,50 F op. Corneel Vermeiren stierf op 21 december 1872 bij zijn zoon Adriaan in de Katerstraat. Peer Vermeiren (°16-7-1833) kwam dus begin 1866 als pachter op de Tommelberg.

Op 14 april 1858 was hij getrouwd met Maria Cornelia Paulina Van de Wouwer, geboren op 23 juli 1835. Zij was de dochter van Antoon Willem Van de Wouwer en Adriana Stes. Peer Vermeiren en Pauline Van de Wouwer gingen na hun huwelijk in Sint Lenaarts wonen, hun oudste kinderen werden daar geboren. Catharina Vermeiren,jongere zuster van Peer, heeft nog enkele jaren met haar twee minderjarige kinderen Corneel en Maria Cornelia De Jongh op de Tommelberghoeve bij ingewoond. Zij was in 1867 getrouwd met Jan De Jongh die enkele jaren later reeds overleed. Op 7 mei 1873 hertrouwde zij met Corneel Kenis en verhuisde naar de Beirestraat.

Arthur Rollez en Eugenie Wilmotte

Op 22 juni 1895 hebben de kinderen en erfgenamen van Charles Guillaume Wilmotte en Emerence Marie Therese Maes de nalatenschap van hun ouders verdeeld.

Charles Guillaume Wilmotte was een rijke handelaar en woonde op de Meir in Antwerpen waar hij stierf op 15 november 1893. Zijn vrouw is jong gestorven (+1854) De akte van verdeling werd opgemaakt door notaris Leclef te Antwerpen. De erfgenamen waren:

Eugenie Antoinette Wilmotte en haar man Arthur Rollez. Zij woonden in Lille – Frankrijk

Jules Martin Corneille Verspreeuwen. Hij woonde in Antwerpen en was weduwnaar van Marie Louise Bernardine Wilmotte. Hij trad op in naam van zijn vier kinderen.

De omvangrijke erfenis werd in twee loten verdeeld.

De eigendom in Loenhout staat vermeld onder n°4 van Lot A: "de Tommelberghoeve met landen, weiden, bossen en heide, groot in 't geheel 49 ha 60 a 75 ca."

Lot A had een waarde van 458.677,52 F en werd toegewezen aan Eugenie Wilmotte en Arthur Rollez. Lot B van dezelfde waarde ging naar Jules Verspreeuwen en kinderen.

Peer Vermeiren en Pauline Van de Wouwer zijn tot begin 1897 als pachters op de Tommelberg gebleven. Zij werden opgevolgd door hun zoon Geert Vermeiren (x Catharina Kenis). Hij heeft er gewoond tot eind 1900. Vanaf 1901 werden Corneel Vermeiren en Maria Catharina Aertsen de nieuwe pachters.

Corneel Vermeiren (°21-11-1859), zoon van Peer en Pauline Van de Wouwer, trouwde te Sint Lenaarts met Maria Catharina Aertsen. Zij werd geboren in Loenhout op 27 oktober 1861 als dochter van Jef Aertsen en Dimphna Vermeiren.

Volgens de bevolkingsregisters kwamen zij van Sint Job waar twee van hun kinderen geboren werden. Hun oudste kinderen werden in Sint Lenaarts geboren. Corneel Vermeiren en Catharina Aertsen hebben tot eind 1923 op de Tommelberg gewoond. De hoeve veranderde van eigenaar en ook van pachter.

Een nieuwe eigenaar, een nieuwe pachter

Eugenie Wilmotte, eigenares van de Tommelberghoeve sinds 1895, overleed te Rijssel (Frankrijk) op 15 juli 1905. Haar nalatenschap werd op 22 september 1923 door haar man Arthur Rollez en de vijf kinderen publiek verkocht. De Tommelberg was één van haar vele bezittingen. Arthur Rollez was 'verzekeringsbeheerder', evenals zijn twee zonen Gustave en Charles Rollez. Zij woonden in Rijssel. De andere kinderen waren:

• Arthur Maurice Rollez
• Regine Leona Joanna Rollez x Pierre Crépy
• Jeanne Marie Virginie Rollez

Allen woonden in Rijssel.

De verkoopakte werd opgemaakt door notaris Leclef te Antwerpen.

De hoeve met 50ha 51a 47ca grond werd verdeeld in 47 verschillende kopen. Ruim 31ha was wei en akkerland, 19ha 40a was heide en mastbos.

Koop 1: “eene groote pachthoeve begrijpende huis, stal, schuur en weiland ter plaatselijke benaming Grooten Tommelberg..”

Eugeen Feyen, landmeter in Kapellen, kocht de hoeve met 30ha 8a 37ca voor de prijs van 74.200 F. Meer dan 18ha hiervan was heide en mastbos. Eugeen Feyen deed de koop voor Petrus Josephus Verswijfel, geneesheer te Kapellen.

Dokter Sebrechts van Brecht kocht 17ha 27a akker en weiland voor de som van 74.400 F. De overige percelen werden door verschillende boeren van Loenhout opgekocht. De eigendom was beschikbaar vanaf 15 januari 1924.

Jan Vermeiren en Lucia Driesen

Dokter Verswijfel verhuurde vanaf 1924 de hoeve aan Jan Vermeiren (°Zundert 14-5-1876) Hij was de zoon van Petrus Vermeiren en Joanna Braspennincx. Hij was getrouwd met Lucia Driesen (°Loenhout 23-9-1879), dochter van Guilhelmus 'Muske' Driesen en Theresia Pelles die op de Heibaard woonden. Jan Vermeiren en Lucia Driesen hebben tot 1930 op de Tommelberg gewoond. Dan verhuisden zij naar hun eigen boerderij op Sneppel. De volgende bewoner van de Tommelberg was Petrus Anthonissen (°Zundert 8-9 -1903), zoon van Geert Anthonissen en Carolina Elst. Op 12 november 1930 trouwde hij met Maria Sips (°24-10-1905), dochter van Jan Sips en Louisa Vissers. Zij zijn tot 1957 op de Tommelberg gebleven. Ondertussen was Frans Aertsen sinds 1946 de nieuwe eigenaar geworden van de hoeve. In 1974 kwamen Ad Spithoven en Rita Aertsen er wonen. In 2004 werden zij opgevolgd door Mark Geerts en zijn gezin.